Τα πρώτα μαθήματα από τον κοροναϊό
Ποιος το περίμενε, ποιος το είχε φανταστεί η το είχε προβλέψει;
Συνηθισμένοι στην διαχείριση των κλασσικών γεωπολιτικών κίνδυνων, έτοιμοι να στείλουμε στρατιώτες, να αρχίσουμε πόλεμο ... ξεχάσαμε ότι οι σημερινοί μοντέρνοι πόλεμοι αλλάξαν η αλλάζουν πρόσωπο.
Οι διεθνείς στρατιωτικοί υπεύθυνοι και σπεσιαλίστες γνωρίζουν και συχνά υπενθύμισαν ότι οι σημερινοί βασικότεροι εξωτερικοί εχθροί των μοντέρνων πολιτισμένων κρατών είναι :
η χρησιμοποίηση ιών και χημικών ουσιών
η εξουδετέρωση των επικοινωνιών ενός κράτους
οι επιθέσεις στα δίκτυα ενέργειας
Η απροσδόκητη εμφάνιση του κοροναϊού και οι αβέβαιες συνέπειές του μας θυμίζουν τέσσερα πράγματα που θα έπρεπε να γνωρίζουμε, ή που γνωρίζαμε αλλά αγνοούσαμε.
1) Το απρόβλεπτο του μέλλοντος.
Θυμηθείτε ότι ήταν πριν από τρεις μήνες, στις αρχές του έτους και οι εμπειρογνώμονες μας δίνανε τις προβλέψεις τους για το 2020. Κάθε χρόνο είναι το ίδιο πράγμα. Η οικονομία, η κοινωνία, το ΑΕΠ, το χρέος, ... και κάθε χρόνο είναι το ίδιο πράγμα. Μέσα στο έτος έρχεται πάντα κάποιο γεγονός που διαψεύδει όλες τις προβλέψεις. Αυτό που ανακοινώθηκε δεν συνέβη και αυτό που συνέβη δεν ανακοινώθηκε. Το γνωρίζουμε αυτό, αλλά συνεχίζουμε να παράγουμε προβλέψεις και να τις πιστεύουμε ενεργώντας βάσει των. Όσο συνεχίζουμε να παίρνουμε τις αποφάσεις μας σε ένα προγνωστικό πρότυπο, θα παραμείνουμε εύθραυστοι, πράγμα που συμβαίνει συχνά, και αυτές οι αποφάσεις να έχουν καταστροφικές συνέπειες για εμάς.
Και αυτό ισχύει σε προσωπικό, επαγγελματικό και πολιτικό επίπεδο.
Αν στο προσωπικό επίπεδο οι συνέπειες έχουν συχνά σχέση με κάποιο ατύχημα της ζωής (ανεργία, διαζύγιο, θάνατος, κλπ.), αν στο πολιτικό επίπεδο βρισκόμαστε συχνά ανάμεσα στο χαμηλό επίπεδο γνώσεων μερικών πολιτικών υπευθύνων και στο πολιτικό παιχνίδι για την εξουσία, στο επαγγελματικό επίπεδο τα πράγματα μπορούσαν να είναι πολύ διαφορετικά.
2) Η διαφορά μεταξύ κινδύνου και αβεβαιότητας.
Θα πρέπει να φοβόμαστε αυτόν τον ιό; Αυτό είναι φυσικά το ερώτημα που ο καθένας από εμάς κάνει. Είμαστε διχασμένοι μεταξύ της ανησυχίας του να μην λάβουμε σοβαρά υπόψη την παρουσία του και την αποδοχή ότι μπορεί να είναι η επιδημία του αιώνα και του φόβου του πανικού. Πολλοί στην αρχή της επιδημίας εκφράστηκαν λέγοντας ότι είναι μόνο μια γρίπη. Αλλά, η γρίπη είναι ένα επαναλαμβανόμενο και γνωστό γεγονός που βέβαια αποτελεί κίνδυνο, αλλά είναι διαχειρίσιμο.
Ο κοροναϊός είναι νέος, και ο αντίκτυπος του είναι απρόβλεπτος σε αυτό το στάδιο. Είναι θέμα αβεβαιότητας και, ως εκ τούτου, είναι λιγότερο διαχειρίσιμο, κυρίως επειδή μπορεί ξαφνικά να εξελιχθεί σε θνησιμότητα.
Το γεγονός και μόνο ότι οι ειδικοί αναρωτιούνται αν απαιτούνται δραστικά μέτρα είναι αρκετά χαρακτηριστικό ενός σύνθετου αβέβαιου προβλήματος: δεν μπορούμε καν να συμφωνήσουμε στην αξιολόγηση της σοβαρότητάς του!
3) Η μη γραμμικότητα της εξέλιξης του κόσμου.
Οι επιδημίες δεν είναι κάτι νέο, ήταν πάντα μέρος της ανθρώπινης ζωής. Η πανούκλα σκότωσε περίπου το ένα τρίτο του ευρωπαϊκού πληθυσμού τον 14ο αιώνα, και η ισπανική γρίπη πάνω από πενήντα εκατομμύρια άνθρωποι το 1918-1919.
Γενικότερα, οι μεγάλες αλλαγές στο περιβάλλον μας συμβαίνουν κατά τη διάρκεια ξαφνικών αλμάτων, όχι σε συνεχώς. Ο κόσμος εξελίσσεται λίγο για αρκετό καιρό, τότε ξαφνικά συμβαίνει κάτι που επιφέρει μια βαθιά αλλαγή.
Ο κοροναϊός, όπως η κρίση του 2008, η Αραβική Άνοιξη, ο πόλεμος στη Συρία και το Brexit είναι τυπικά παραδείγματα «ξαφνικών αλμάτων» μεταξύ πολλών άλλων. Όσο μεγαλύτερη είναι η φάση της εξέλιξης, τόσο περισσότερο έχουμε συνηθίσει σε μια αδύναμη αλλαγή, και η πιο απότομη αλλαγή μπορεί να μας εκπλήξει και να έχει συνέπειες.
Έχουμε καταλήξει να πιστεύουμε ότι η κατάσταση του κόσμου που γνωρίζουμε ότι θα διαρκέσει για πάντα αλλά πάντα έρχεται κάποια αλλαγή που βάζει τέλος σε αυτήν την ουτοπική γραμμικότητα.
4) Οι εκπλήξεις είναι κοινωνικά κατασκευασμένες.
Ένα «ξαφνικό άλμα» ορίζεται ως ένα συμβάν χαμηλής πιθανότητας, αλλά μεγάλης επίπτωσης. Εάν αυτά τα γεγονότα κρίνονται χαμηλής πιθανότητας όταν αξιολογούνται, είναι επειδή το μοντέλο που χτίζουμε της πραγματικότητας μας φέρνει σε αυτό το συμπέρασμα. Ένα «ξαφνικό άλμα» δεν είναι ποτέ μια έκπληξη από μόνη της, είναι μια έκπληξη μόνο και μόνο επειδή το μοντέλο μας αποδίδει μια χαμηλή πιθανότητα για το γεγονός που εξετάζεται (υποθέτοντας ότι θεωρείται).
Με άλλα λόγια, χτίζουμε τις εκπλήξεις μας από τα νοητικά μας μοντέλα, τα οποία θα μας κάνουν πολύ αποτελεσματικούς σε ορισμένους τομείς, και εντελώς τυφλούς σε άλλους. Δεδομένου ότι αυτά τα νοητικά μοντέλα είναι τα δομικά στοιχεία της ταυτότητάς μας, αυτό που μας εκπλήσσει εξαρτάται από το ποιοι είμαστε.
Παρά τη διαδοχή των μαζικών εκπλήξεων όλων των ειδών που έχουμε βιώσει τουλάχιστον τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια, εξακολουθούμε να εκπαιδεύουμε τους μελλοντικούς ηγέτες μας σε ένα προγνωστικό πρότυπο γύρω από την έννοια του υπολογίσιμου κινδύνου, ενώ όλα όσα έχουν σημασία δεν είναι ούτε προβλέψιμα ούτε υπολογίσιμα. Υπάρχει κάτι μάταιο σχετικά με το δίδαγμα ότι δεν αντλήθηκαν διδάγματα από τις μαζικές αποτυχίες του παρελθόντος.
Οι επιπτώσεις αυτής της ασυνέπειας είναι σημαντικές. Σε έναν κόσμο σαν τον δικό μας, είναι σημαντικό οι υπεύθυνοι για τη λήψη αποφάσεων, σε κάθε τομέα, να αποκτήσουν μια πραγματική κουλτούρα αβεβαιότητας τόσο εν αναμονή όσο και στη διαχείριση νέων γεγονότων.
Τέλος αυτό είναι επίσης αναγκαίο στην διαχείριση των επιχειρήσεων σας.
Όταν χτίζετε την εταιρεία σας βασισμένοι σε κλασσικά μοντέλα, ακολουθείτε και εσείς μια γραμμικότητα που στο πρώτο σεισμό η «ξαφνικό άλμα» θα κατάρρευση.
Από το οργανικό διάγραμμα της εταιρείας σας, τον ορισμό της αγοράς σας, την διανομή των προϊόντων η των υπηρεσιών σας, ... μέχρι τις σχέσεις, την επιλογή και την θέση των εξωτερικών συμβουλών σας ... όλα αυτά τα στοιχεία πρέπει να ξανά εξεταστούν όχι για άλλο λόγο αλλά μόνο για την επιβίωση σας.